Film tworzą dwie luźno ze sobą powiązane nowele, których akcja rozgrywa się w czasie II wojny światowej. Bohaterem pierwszej części jest warszawski cwaniak, Dzidziuś Górkiewicz (Edward Dziewoński). Gdy wybucha powstanie, handlarz w popłochu opuszcza stolicę. Nie chce ginąć za ideały. Dociera do żony, Zosi (Barbara Połomska), która zatrzymała się w Zalesiu. Roztacza ona przed mężem wizję spokojnego życia. W ostatniej jednak chwili Dzidziuś zdobywa się na bohaterski czyn - wraca do walczącej Warszawy. Akcja drugiej noweli rozgrywa się w niemieckim oflagu. Uwięzieni oficerowie czerpią otuchę z powtarzanej z ust do ust legendy o ucieczce porucznika Zawistowskiego (Tadeusz Łomnicki). Tylko nieliczni wiedzą, że przebywa on w obozie, ukryty w przewodzie wentylacyjnym. Mimo starań kolegów umiera z zimna i samotności.